Recenzja książki: „Młodzi w ogrodzie” Judy Rakowski

Żydzi w ogrodzie: ocalały z Holokaustu, losy jego rodziny i tajna historia II wojny światowej w PolsceJudy Rakowski

Trzy dekady temu doświadczona reporterka Judy Rakowski zaczęła podróżować do Europy Wschodniej ze swoim starszym kuzynem Samem. Sam uciekł z gett i obozów Holokaustu w okupowanej przez nazistów Polsce i Niemczech. Żydowska ciocia i wujek wykonują przymusową pracę w fabryce zatrudnionej przez niemieckiego przemysłowca Oskara Schindlera, rozsławionego w „Liście Schindlera” Stevena Spielberga.

Sam wyemigrował do Ameryki w latach pięćdziesiątych. W 1989 roku, gdy reżim komunistyczny zaczął upadać, wrócił do Polski, gdzie podobno uciekł członek rodziny, jego młoda kuzynka Hena. Judy towarzyszy mu podczas wielu wizyt na przestrzeni lat, wykorzystując swoje umiejętności dziennikarki śledczej, aby pomóc mu w jego dążeniu do odkrycia, co się z nim stało.

Co znaleźli i jak trudno to udowodnić, opowiada Rakowski w opowiadaniu „Żydzi w ogrodzie”. Udając się w głęboką wiejską Polskę, odkrywają społeczeństwo, w którym płody rolne nadal są transportowane konno i wozami, a bliscy sąsiedzi nadal czują niechęć do obcych, zwłaszcza jeśli są Żydami.

„Zmowa milczenia” na temat stosunków polsko-żydowskich w okresie komunizmu wzniosła nieprzenikniony mur pamięci – pisze Rakowski. Ludzie nie chcą z nimi rozmawiać o tym, co się stało. W pewnym momencie po zrobieniu zdjęć Rakowski ucieka przed mężczyzną wymachującym widłami.

Trzy miliony Żydów zostało zabitych przez nazistów w okupowanej Polsce – połowa żydowskich ofiar Holokaustu. Ich majątki zostały wywłaszczone przez Niemców, aw wielu przypadkach po wojnie ułatwione przez Polaków. Prawa O porzuconej własności. Żydowskim gościom z Ameryki nie wolno było pytać, co się stało z ich rodzinami. Rakowski zauważa: „Dziesięciolecia ukrywania faktów i utrwalania egoistycznych interesów tych, którzy czerpali korzyści z własności żydowskiej, zdawały się ukrywać tę mroczną historię”.

Kilku byłych sąsiadów zabiera głos. Rakowski z pomocą lokalnych badaczy i agenta FBI poskładał również historię swojej rodziny. Stopniowo staje się jasne, że wielu jego bliskich zostało zamordowanych nie przez nazistów, ale przez członków polskiego ruchu oporu. To nie jest odosobniony przypadek; Było to stosunkowo powszechne zjawisko w wojennej i powojennej Polsce. Żydzi mieli 1,5-2,0 proc. szans na przeżycie Holokaustu w Polsce, nie tylko dzięki działaniom Niemców, ale także dzięki własnym sąsiadom” – pisze Rakowski.

Oczywiście wielu Polaków w czasie wojny ukrywało Żydów i ich rodziny przed Niemcami. Judy Rakowski wraz ze swoim kuzynem Samem dowiedziała się, że członkowie ich żydowskiej rodziny byli przez 18 miesięcy ukrywani przez zaprzyjaźnioną rodzinę chrześcijańską; Takich jak oni było wielu.

Przedsięwzięcia te wiązały się z dużym ryzykiem osobistym. Gdyby Niemcy znaleźli kogoś ukrywającego Żydów na wsi, nie tylko zabiliby osobę odpowiedzialną, ale wymordowali całą wieś i jej mieszkańców. Nic dziwnego, że wielu wieśniaków było tak wrogo nastawionych do „przyjaciół Żydów” wśród nich. Rodziny, o których wiadomo, że ukrywały Żydów, zostały po latach poddane ostracyzmowi.

Gdy Judy i Sam co jakiś czas wracają do Polski, pojawiają się nowe przeszkody. W 2000 roku mieszkający w Ameryce polski historyk John Cross opublikował książkę zatytułowaną „Sąsiedzi”, w której przedstawił istotne dowody masakry z 10 lipca 1941 r. w polskim mieście Jedwapne. Setki Żydów mieszkających w mieście zostało zabitych przez nie-Żydów. żydowscy współmieszkańcy. Wiele ofiar stłoczono w stodołach i spalono żywcem. Po publicznym wrzawie, na czele którego stanęli polscy politycy i duchowieństwo katolickie, wzrosło oburzenie wśród Polaków, którzy oburzyli się na książkę i jej autora, obwiniając SS zamiast masakry.

Wybory w 2015 r., w których do władzy doszła prawicowa, populistyczna partia Prawo i Sprawiedliwość, były najpoważniejszym ciosem w historii. Podobnie jak inne partie nacjonalistyczne, Prawo i Sprawiedliwość dołożyło wszelkich starań, aby prezentować wyłącznie pozytywny obraz przeszłości swojego kraju. W 2018 roku nowe prawo skutecznie groziło karą do trzech lat więzienia każdemu, kto powiedział, że Polacy współpracowali z nazistami podczas Holokaustu, z niejasnymi wyjątkami.

Wśród ciemności jest przynajmniej kilka cząstek światła. Międzynarodowe oburzenie złagodziło ustawodawstwo dotyczące Holokaustu. W 2021 r. polski Sąd Apelacyjny do góry nogami Wyrok przeciwko dwóm historykom, którzy opracowali książkę dokumentującą polski antysemityzm w czasie wojny.

Ale walka jest daleka od zakończenia, a prawo i sądownictwo szukają nowych sposobów ograniczenia niezależności sądownictwa w tych kwestiach. Populistyczni politycy na całym świecie, od Viktora Orbána na Węgrzech po Donalda Trumpa w USA, próbują zamienić historię swojego kraju w bezkrytyczną, patriotyczną narrację, która obejmuje masowe zaprzeczanie negatywnym aspektom i bezwstydne odrzucanie prawdy historycznej. To walka, która wykracza poza granice kraju.

Ostatecznie Judy i Samowi nie udaje się znaleźć młodej ocalałej Heny, która mogła zmienić swoją tożsamość, aby uratować jej życie. Ale Rakowski znalazł pewne potwierdzenie swoich ustaleń: w latach 40. i 50. w Polsce odbyło się kilka procesów o zbrodnie wojenne, w których członkom ruchu oporu zarzucono zabijanie Żydów w czasie wojny i po jej zakończeniu. Niezależnie od tego, czy było to częścią próby zdyskredytowania niekomunistycznej opozycji przez nowy reżim komunistyczny, przedstawione dowody były obszerne, obiektywne i niejednoznaczne.

Rakowski napisał poruszającą, a czasem szokującą książkę, którą często czyta się jak thriller. Jego oddziaływanie jest nieco przyćmione przez nieistotne szczegóły – czy naprawdę musimy słuchać o każdej rozmowie z taksówkarzem w drodze na lotnisko iz powrotem? – ale kilka fragmentów, takich jak Sam i Judy, którzy znaleźli miejsce pochówku swoich zamordowanych krewnych, jest głęboko poruszających.

„„Żydzi w ogrodzie” nie zmienia naszego spojrzenia na to, co wydarzyło się w Polsce podczas II wojny światowej, a ogólny obraz Judy Rakowski jest znany naukowcom od jakiegoś czasu, ale dla czytelników niezaznajomionych z tą historią jest to sprawa oczywista. Czytelny wstęp do historii jest ponadto użytecznym kontrapunktem dla prób zatuszowania jej przez obecny polski rząd.

Ryszard J. Evans jest historykiem współczesnej Europy na Uniwersytecie w Cambridge i autorem książki „The Hitler Conspiracies”.

Żydzi w ogrodzie: ocalały z Holokaustu, losy jego rodziny i tajna historia II wojny światowej w Polsce | Autor: Judy Rakowski | Wykres | 364 str. | Książki referencyjne | Książka w miękkiej okładce, 17,99 USD