Obywatele w całej Europie zmagają się obecnie z rosnącymi kosztami energii. W minionym roku cena węgla prawie potroiła się, a cena gazu ziemnego na rynkach europejskich wzrosła w tym okresie nawet dziesięciokrotnie.
Adam Guibourgé-Czetwertyński jest zastępcą sekretarza polskiego Ministerstwa Klimatu i Środowiska.
Rosnące ceny energii przełożą się na wyższe koszty dla konsumentów, albo bezpośrednio na rachunkach za energię, albo pośrednio – poprzez gwałtownie rosnące ceny innych towarów i usług. Różne państwa członkowskie, w tym Polska, wprowadzają natychmiastowe działania mające na celu pomoc swoim obywatelom i przedsiębiorstwom. Potrzebne są jednak pilne działania również na szczeblu UE. Po dyskusji na październikowej Radzie Europejskiej Komisja ma za zadanie przeanalizować przyczyny wzrostu cen energii, w tym możliwe manipulacje na rynkach gazu i ETS.
Na unijnym rynku gazu problem jest bardzo wyraźny: dominujący dostawca nie reaguje na sygnały rynkowe i nadużywa swojej pozycji rynkowej. Aby zapewnić bezpieczeństwo dostaw oraz chronić swoich obywateli i przedsiębiorstwa, UE musi zdecydowanie przeciwdziałać tym praktykom, w szczególności wprowadzając środki do unijnego prawa konkurencji. Co równie ważne, przejęcie UE musi być w pełni zrealizowane w zakresie infrastruktury importowej.
Rosnące koszty płatności ETS to kwestia często pomijana w Brukseli. Jest to ważne dla Polski i innych krajów Europy Środkowo-Wschodniej, ponieważ ma to istotny wpływ nie tylko na energię elektryczną, ale także na ceny ogrzewania.
W Polsce z systemów ciepłowniczych korzysta ok. 5,8 mln gospodarstw domowych, czyli ok. 15 mln osób. To około 40% gospodarstw domowych w całym kraju. Wydział ciepłownictwa znalazł się ostatnio pod silną presją czynników kosztotwórczych. Ponadto resort ciepłownictwa jest szczególnie narażony na rosnące ceny uprawnień do handlu emisjami. Ponieważ węgiel jest głównym paliwem w ciepłownictwie, cena uprawnień do handlu emisjami, a także cena paliw, będą bezpośrednio zwiększać cenę ciepła dla odbiorców.
Ten problem jest poważny, zwłaszcza dla najsłabszych rodzin w krajach takich jak Polska, gdzie zimy mogą być długie i mroźne. Ten aspekt społeczny jest jedną z przyczyn konieczności skutecznej ochrony przed spekulacją i dalszym wzrostem cen płatności ETS. Rolą ETS jest promowanie niższych redukcji emisji, a nie bankructwo przedsiębiorstw lub pogrążanie obywateli w ubóstwie w międzyczasie.
Polski system energetyczny przechodzi daleko idącą zmianę. Intensywnie inwestujemy w efektywność energetyczną i odnawialne źródła energii. Ale wiatr i światło słoneczne zależą od warunków pogodowych, dlatego potrzebują izolacji. Rozwiązania oszczędzające energię pomagają zintegrować odnawialne źródła energii, ale wysoki koszt baterii i niska dostępność niezbędnych minerałów są ważnymi przeszkodami w ich rozwoju.
W krajach członkowskich, które są w dużym stopniu uzależnione od paliw emisyjnych, takich jak węgiel czy ropa, gaz ziemny będzie optymalnym rozwiązaniem pośrednim na nadchodzące lata. Przyczynia się do szybkiej redukcji emisji CO2, eliminuje zanieczyszczenie powietrza i stabilizuje sieci energetyczne, pozwalając na rosnący udział energii odnawialnej. Jeśli chodzi o ciepłownictwo na dużą skalę, przejście z węgla na gaz jest obecnie jedynym realnym sposobem na ograniczenie emisji i jednoczesne utrzymanie ciepła w domach.
Potrzebujemy sprzyjającego środowiska inwestycyjnego dla wszystkich technologii niskoemisyjnych i konwersji. Dlatego tak ważne jest, aby Komisja w trybie pilnym przyjęła ustawę o komplementarnym przedstawicielstwie, która pozwala na włączenie energetyki jądrowej i gazu do unijnej klasyfikacji.
COP26 w Glasgow to jasny sygnał: globalna luka emisyjna musi zostać znacznie zmniejszona. Pakiet „Nadaj się na 55 lat”, przedłożony przez Komisję tego lata i będący obecnie przedmiotem debaty w Radzie i Parlamencie, będzie miał kluczowe znaczenie dla ograniczenia emisji w UE. Ale spójrz uważnie na każdy poziom z programu „Fit for 55” i zadaj kilka prostych, ale ważnych pytań. Czy energia może zwiększyć ubóstwo? Czy nałoży to większe obciążenie na nasze przedsiębiorstwa lub obywateli? Czy to naprawdę pomoże zredukować nasze emisje i sprawić, że odniesiemy sukces i po prostu się zmienimy?
Jeśli ryzyko dla konsumentów jest duże, a zdolność redukcji emisji niewielka, prawdopodobnie powinniśmy szukać alternatywnych rozwiązań. Na przykład, czy powinniśmy skupić się na poprawie standardów UE, a nie na rozszerzeniu ETS na budynki i transport? Czy państwa członkowskie powinny zachować elastyczność w opodatkowaniu energii, jeśli wolno obniżać taryfy za energię i zapobiegać dalszemu ubóstwu energetycznemu?
Nasza polityka klimatyczno-energetyczna powinna być ambitna, ale także społecznie akceptowalna. Nadmierna presja na rodziny i indywidualnych konsumentów może doprowadzić do społecznego odrzucenia unijnych celów klimatycznych i podważyć wszelkie próby zmiany całości. W odpowiedzi na obecny kryzys cen energii Polska pracuje nad wprowadzeniem mechanizmu kompensacyjnego dedykowanego rodzinom w trudnej sytuacji. Ale potrzebujemy także rozwiązań europejskich. Jeśli polityka klimatyczna UE ma odnieść sukces, musi zagwarantować, że nikt nie zostanie w tyle.
„Irytująco skromny fanatyk telewizyjny. Totalny ekspert od Twittera. Ekstremalny maniak muzyczny. Guru Internetu. Miłośnik mediów społecznościowych”.
